نقش مرمتگر در مرمت ابنیه‏ی حوزه‏ی فرهنگ و تمدن اسلامی تأملی بر مبانی رویکردهای مرمتی در دانش مرمت بر اساس عامل انسانی مرمت

در هر مرمّتی حداقل دو عنصر «موضوع مورد مرمت» (ابنیه و اشیاء) و «عامل انسانی مرمت» (مرمتگر) را به خوبی می توان از یکدیگر تمیز داد. بدیهی است که «مرمتگر» به عنوان مداخله گر در اثر تاریخی -که موضوع مرمت است- در امر مرمت، نقش تعیین‎کننده ای دارد. از سوی دیگر، با وجود اینکه راهبردها و رهنمودهایی درباره‎ی مداخلات در آثار تاریخی برای مرمتگران تدوین یا توصیه شده اند؛ «مرمتگر»، ویژگی های شخصی و نیز مبنای صلاحیت وی برای امر مداخله، به «طور خاص» و «مستقل» مورد توجه قرار نگرفته است. به عبارت دیگر، با رجوع به تاریخ مرمت و تحلیل نظریه ها و نگرش های مرمتی، ملاحظه می شود که همواره «موضوع مورد مرمت» بیش از «عامل انسانی مرمت» مورد توجه بوده است. به همین لحاظ اغلب راهبردها و رهنمودهای مرمتی نیز که براساس آن نظریه ها تدوین شده اند؛ مرمتگر را صرفاً در شأن مجریِ رهنمودها، به رسمیت شناخته اند و تعریف مشخصی از شخص مرمتگر و نحوه ارزیابی صلاحیت وی بدست نداده اند و این در حالی است که در حوزه‎ی تمدن اسلامی اوضاع کاملاً متفاوت است و همواره عامل حرفه بر اصول و قواعد اولویت داشته است. هدف این مقاله در وهله‎ی نخست، استخراج ویژگی های عامل انسانی مرمت (مرمتگر) از لابلای نظریه های مرمتی است و می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که نقش مرمتگر از منظر نظریه پردازان مرمت چیست و مرمتگر در هریک از آن رویکردها چه ویژگی هایی دارد و در وهله‎ی بعد می کوشد مقایسه ای سریع میان این نگرش با نگرشی که در حوزه‎ی فرهنگ و تمدن اسلامی جاری بوده است؛ انجام دهد. لذا روش این پژوهش تحلیل متن و تفسیر محتوا می باشد و در نهایت در مقایسه ای اجمالی با مبانی فرهنگ و تمدن اسلامی، ضمن سنجش رویکرد های آن ها نهایتاً در فرهنگ غربی سه رویکرد را معرفی می کند و با بررسی ویژگی های فرهنگی حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی از رویکرد چهارمی که می‎تواند خاص این حوزه باشد سخن می گوید؛ رویکردی که مبتنی بر ویژگی های عامل انسانی مرمت یا شخص مرمتگر است و «اهلیت» شخص مرمتگر را با ویژگی های خاصی هدف می گیرد.